Δεν θέλω να πάω σχολείο! 5 τρόποι αντιμετώπισης του άγχους αποχωρισμού.

	Δεν θέλω να πάω σχολείο! 5 τρόποι αντιμετώπισης του άγχους αποχωρισμού.
	Στεφανία Καρκαμάνη / Ψυχολόγος - Συγγραφέας

Πρώτη μέρα στο σχολείο… Φωνές, παιχνίδια, συγκίνηση… Πάντα όμως υπάρχουν στην αυλή του νηπιαγωγείου ή του δημοτικού, εκείνα τα παιδιά που με το ζόρι κουβάλησαν οι γονείς τους, προσπαθώντας με χίλιους – δυο τρόπους να αντιμετωπίσουν το κλάμα, τις τσιρίδες και την πεισματική τους άρνηση. Ο αποχαιρετισμός είναι δραματικός, αλλά κάποια στιγμή, τα πανικόβλητα πλασματάκια περνάνε στα χέρια της δασκάλας. Γιατί, λοιπόν, συμβαίνει αυτό;     

Για να κατανοήσουμε αυτή τη συμπεριφορά του παιδιού, πρέπει να ρίξουμε μια ματιά στη βρεφική του ηλικία και να εξετάσουμε την έννοια του «δεσμού». Το κρίσιμο σημείο βρίσκεται ανάμεσα στον έκτο και τον ένατο μήνα. Τότε εμφανίζεται η επιλεκτική προτίμηση για τη μητέρα και τα οικεία πρόσωπα, η παρουσία των οποίων προκαλεί τη μεγαλύτερη χαρά στο βρέφος. Τότε γεννιούνται, όμως και οι δύο πρώτες μορφές άγχους στη ζωή: το άγχος του αποχωρισμού και το άγχος απέναντι στα ξένα πρόσωπα. Το συνονθύλευμα, λοιπόν, αυτών των πρώτων θετικών και αρνητικών συναισθημάτων, σηματοδοτεί το δεσμό του βρέφους προς τη μητέρα (ή το πρόσωπο που το μεγαλώνει).

Υπάρχουν δύο είδη δεσμού: ο ασφαλής και ο ανασφαλής. Η πλειονότητα των βρεφών αναπτύσσει ασφαλή δεσμό, γιατί οι γονείς δείχνουν ευαισθησία απέναντι στις ανάγκες τους και ανταποκρίνονται άμεσα και θετικά σε αυτές. Στα παιδιά αυτά, αρέσει να εξερευνούν το περιβάλλον τους, παρουσία της μητέρας τους, αντιλαμβάνονται την απουσία της χωρίς ακραίες αντιδράσεις και επιθυμούν να βρίσκονται κοντά της όταν επανέρχεται.

Ο ανασφαλής δεσμός εμφανίζεται με τρεις διαφορετικούς τύπους: με τον τύπο αποφυγής, όταν το βρέφος δείχνει έλλειψη ενδιαφέροντος για τη μητέρα, δεν ανησυχεί όταν φεύγει, αλλά ούτε δείχνει ανακούφιση όταν έρχεται. Με τον τύπο αντίστασης, όταν το βρέφος ασχολείται συνεχώς με τη μητέρα του, δείχνει υπερβολικό ενδιαφέρον γι’ αυτή, η απουσία της του προκαλεί έντονο άγχος, αλλά όταν επιστρέφει, το βρέφος εκφράζει θυμό και την αποφεύγει. Και τέλος, με τον αποδιοργανωμένο τύπο, όταν το βρέφος λειτουργεί με παράξενο, αντιφατικό και μη σταθερό τρόπο, δείχνοντας το μεγαλύτερο βαθμό ανασφάλειας και σύγχυσης.

Οι κλινικές περιπτώσεις ανασφαλούς δεσμού, παρατηρούνται συνήθως σε παιδιά που έχουν μεγαλώσει σε ιδρύματα, έχουνε κακοποιηθεί ή παραμεληθεί. Ωστόσο, μικρές και περιστασιακές ενδείξεις ανασφαλούς δεσμού, μπορεί να παρατηρηθούν και σε παιδιά που μεγάλωσαν σε υγιές περιβάλλον. Αυτό συμβαίνει γιατί, πίσω από αυτές τις ενδείξεις, κρύβεται πολλές φορές το άγχος για το άγνωστο ή κάποια αρνητική εμπειρία. Ας δούμε, λοιπόν, τι μπορεί να κάνει ο γονιός, για να προστατεύσει το παιδί από το πιθανό ξέσπασμα άγχους αποχωρισμού, που συνοδεύει την έναρξη, αλλά πολλές φορές και τη διάρκεια του σχολικού έτους. Μερικές απλές συμβουλές, που προτείνουν οι σχολικοί ψυχολόγοι:

- Ενθουσιάστε το παιδί για τις πιο όμορφες εμπειρίες σας από το σχολείο. Κάντε το να μαγευτεί με τα λεγόμενά σας και με την ιδέα της έναρξης του σχολείου!

- Βάλτε την καθημερινότητά του σε σχολικό πρόγραμμα, μια εβδομάδα πριν πάει σχολείο, ώστε να συνηθίσει το ωράριο και τη ρουτίνα. Προετοιμάστε το για το τι θα συναντήσει εκεί, γιατί όπως αναφέρθηκε, πολλές φορές το άγχος αποχωρισμού είναι απλά μεταμφιεσμένος φόβος για το άγνωστο.

- Κρατήστε τα «αντίο» σας σύντομα! Όταν χρονοτριβείτε στον αποχωρισμό, επιβεβαιώνετε και επαυξάνετε το άγχος του παιδιού. Αν η μαμά παραμένει στο σχολείο για πολλή ώρα, με το σκεπτικό να καθησυχάσει το παιδί, είναι σα να του λέει ότι στ’ αλήθεια υπάρχει κάτι που πρέπει να φοβάται.

- Κρύψτε στην τσάντα του ένα ραβασάκι που να εκφράζει αγάπη, μια οικογενειακή φωτογραφία ή κάτι που να το κάνει να νιώσει ότι παίρνει μαζί του ένα κομμάτι από το σπίτι του. (Η προσκόλληση των παιδιών σε κάποιο αντικείμενο, συνήθως λούτρινο ζωάκι, που η ψυχολογία ονομάζει «αντικείμενο μεταβίβασης», συνήθως έχει ξεπεραστεί πριν το παιδί πάει σχολείο. Αν όχι, χρειάζεται διαφορετική αντιμετώπιση ως προς αυτή τη συμβουλή).

- Μιλήστε μαζί του. Υπάρχει περίπτωση να μη θέλει να πάει σχολείο γιατί αντιμετωπίζει κάποιο μαθησιακό ή κοινωνικό πρόβλημα. Το φαινόμενο της σχολικής βίας είναι, δυστυχώς, μια πραγματικότητα. Βοηθήστε το να εκφραστεί. Συνήθως στο νήπιο, ή στο ντροπαλό παιδί που δεν εκφράζεται άνετα με το λόγο, βοηθάει να  δώσετε εικόνες με φατσούλες, χαμογελαστές, θυμωμένες και λυπημένες και να το προτρέψετε να σας δείχνει με το δάχτυλο τι νιώθει όταν ακούει «σπίτι, πάρκο, γιατρός, σχολείο».

Μην ξεχνάτε πως η πρώτη επαφή με το σχολικό περιβάλλον μπορεί να είναι δύσκολη, αλλά η πρόληψη, η καλή επικοινωνία με το παιδί και αν χρειαστεί, η επίσκεψη στον παιδοψυχολόγο, κάνουν το πρώτο σοκ και τα μετέπειτα προβλήματα, να αντιμετωπισθούν  αποτελεσματικά.

Το σάρκινο περίβλημα της ομορφιάς...-Εφηβεία και διατροφικές διαταραχές.

	Το σάρκινο περίβλημα της ομορφιάς...
	Στεφανία Καρκαμάνη / Ψυχολόγος - Συγγραφέας

Εφηβεία και διατροφικές διαταραχές.

Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, η ιδανική γυναίκα επιδείκνυε περήφανα τις καμπύλες της. Ήταν κάπου στη βικτωριανή περίοδο, όταν επικράτησε η αντίληψη, πως η άρνηση τροφής από τις γυναίκες φανερώνει πνευματική ανωτερότητα. Από τη δεκαετία του 1930 ως τις μέρες μας, το λεπτό γυναικείο σώμα, προβάλλεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ως πρότυπο. Όσο περνούν τα χρόνια, όμως, αυτό γίνεται όλο και πιο λεπτό… Έχει διαπιστωθεί πως οι επιθυμητές αναλογίες σώματος, τις οποίες διαθέτουν τα μοντέλα, καθώς και οι κούκλες Barbie, είναι κάτω από τα όρια του φυσιολογικού. Πώς επηρεάζει αυτό το καθ’ όλα ανθυγιεινό πρότυπο, τον ευαίσθητο ψυχισμό μίας έφηβης; Οι δύο κυριότερες διαταραχές πρόσληψης τροφής, είναι η ψυχογενής ανορεξία και η ψυχογενής βουλιμία. Η συχνότητα εμφάνισής τους έχει αυξηθεί πολύ τα τελευταία χρόνια κι αυτό γιατί, οι διαταραχές αυτές κατευθύνονται από παθολογικές αντιλήψεις του ατόμου σχετικά με το βάρος και το σχήμα του σώματος, οι οποίες σχετίζονται άμεσα με τα πρότυπα ομορφιάς της εκάστοτε κοινωνίας. Η ψυχογενής ανορεξία, ευρύτερα γνωστή ως νευρική ανορεξία (anorexia nervosa), αφορά την άρνηση λήψης τροφής από άτομο το οποίο ήδη έχει κατώτερο σωματικό βάρος από το φυσιολογικό της ηλικίας, του φύλου και του ύψους του. Παρόλα αυτά, φοβάται έντονα μην πάρει βάρος και βρίσκεται συνεχώς στην προσπάθεια να χάσει κιλά. Έχει διαταραγμένη αυτοεικόνα, αντιλαμβάνεται δηλαδή το σώμα του διαφορετικό απ’ ό,τι είναι και μάλιστα, η εικόνα του σώματος είναι πολύ σημαντική στην αυτοαξιολόγησή του. Χαρακτηριστική είναι η γνωστή διαφήμιση με τον καθρέφτη. Ο όρος «ανορεξία» μας παραπλανεί, καθώς μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις οι ανορεξικοί δεν έχουν όρεξη για φαγητό. Πρόκειται για μία συνειδητή προσπάθεια του ατόμου να χάσει κιλά, μέσω νηστείας ή σωματικής άσκησης. Κάποιοι αισθάνονται μονίμως υπέρβαροι, άλλοι αναγνωρίζουν ότι είναι αδύνατοι, αλλά επιμένουν πως πρέπει να χάσουν βάρος από ορισμένα μέρη του σώματός τους. Το βασικό στοιχείο, λοιπόν, είναι η ΕΜΜΟΝΗ. Μετρούν συνέχεια το βάρος τους, νιώθουν καλά μόλις διαπιστώνουν ότι έχασαν κιλά και προσπαθούν να διατηρούν αυτό το συναίσθημα, χωρίς το οποίο τους διακατέχει πανικός. Υπάρχουν δύο τύποι ψυχογενούς ανορεξίας: Ο «περιοριστικός τύπος», καταφεύγει σε δίαιτα, νηστεία ή υπερβολική άσκηση. Ο τύπος «υπερφαγίας- καθαρτικός τύπος» έχει τακτικά επεισόδια κατά τα οποία καταναλώνει σχετικά μικρές ποσότητες τροφής  κι έπειτα καταφεύγει στη λεγόμενη «συμπεριφορά κάθαρσης» (αυτοπροκαλούμενοι εμετοί, χρήση καθαρτικών, διουρητικών, υποκλισμών). Τα άτομα του δεύτερου τύπου, έχουν συχνότερα οικογενειακό ιστορικό παχυσαρκίας και συναισθηματικά προβλήματα, ενώ τα άτομα του περιοριστικού τύπου χαρακτηρίζονται από εμμονές, ανελαστική συμπεριφορά και υπερβολικό αυτοέλεγχο. Η ψυχογενής ανορεξία εμφανίζεται περισσότερο σε κορίτσια στην εφηβεία - υπάρχουν, όμως και περιπτώσεις αγοριών- και η εκδήλωσή της συχνά σχετίζεται με κάποιο αγχογόνο περιστατικό (π.χ. διαζύγιο γονιών). Το 52% των περιπτώσεων έχει καλή εξέλιξη, το 29% μέτρια και ένα 10% οδηγείται στο θάνατο. Τα ψυχικά αίτια της ασθένειας παραμένουν ένα μυστήριο. Μονάχα δύο θεωρητικά μοντέλα έχουν εφαρμοστεί ως τώρα: η Hilda Brush (1973) θεώρησε πως η ασθένεια σχετίζεται με τη διεκδίκηση αυτονομίας του εφήβου, όταν ο γονέας αποτυγχάνει να αναγνωρίσει και να ενθαρρύνει την ανάγκη του αυτή. Ο Arthur Crisp (1997) , κατατάσσει την ασθένεια στις φοβικές διαταραχές. Πιστεύει πως, το άτομο φοβάται το ενήλικο σώμα και κατ’ επέκταση την ενηλικίωση, γι’ αυτό προσπαθεί να διατηρήσει το σώμα όπως ήταν. Σε κάθε περίπτωση, η θεραπευτική αντιμετώπιση ξεκινά από το νοσοκομείο, καθώς προτεραιότητα είναι να ανακτήσει το άτομο το 90% του επιθυμητού βάρους, πριν ξεκινήσει την ψυχοθεραπεία. Παθολόγος, διαιτολόγος και ψυχοθεραπευτής, πρέπει να συνεργαστούν για μία σωστή αντιμετώπιση. Εκτός από την ψυχογενή ανορεξία, προαναφέρθηκε και η ψυχογενής βουλιμία. Οι δύο ασθένειες έχουν πολλά κοινά στοιχεία, αλλά η ειδοποιός διαφορά της βουλιμίας είναι η ΥΠΕΡΦΑΓΙΑ. Πρόκειται για κατανάλωση υπερβολικής ποσότητας τροφής, εμφανώς μεγαλύτερης από αυτή που θα μπορούσε να καταναλώσει ένας άνθρωπος σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (π.χ. μέσα σε 2 ώρες). Κατά τη διάρκεια των επεισοδίων υπερφαγίας, το άτομο νιώθει πλήρη έλλειψη ελέγχου και καθησυχάζει έπειτα τις ενοχές του, με δύο τρόπους, που ορίζουν και τους δύο τύπους βουλιμικών: Ο «καθαρτικός τύπος» καταφεύγει στη «συμπεριφορά κάθαρσης», ενώ ο «μη καθαρτικός τύπος» καταφεύγει στη νηστεία και την υπερβολική σωματική άσκηση. Οι βουλιμικοί είναι, συνήθως, άτομα ανελαστικά και απόλυτα, άνθρωποι που λειτουργούνε με το «ή όλα ή τίποτα», παρορμητικοί, εξωστρεφείς  και με δυσκολίες στην αυτορρύθμιση. Πώς να προστατεύσουμε, λοιπόν, τα παιδιά από τις διαταραχές διατροφής; Πολλές φορές, αυτές οι διαταραχές εμφανίζονται ως συμπτώματα άλλων ψυχικών παθήσεων, όπως η κατάθλιψη και η σχιζοφρένεια και επισκιάζονται κατά τη θεραπευτική διαδικασία. Είναι, όμως, ένα θλιβερό γεγονός. Δεν μπορούμε να αλλάξουμε τα πρότυπα ομορφιάς που τα ΜΜΕ προβάλλουν επιμελώς. Έχουν γίνει κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση από ευαισθητοποιημένες ομάδες ανθρώπων, τα συμφέροντα, όμως, οίκων μόδας, εταιριών καλλυντικών και φυσικά, της πλαστικής χειρουργικής, δεν επιτρέπουν να γίνουν ουσιαστικές αλλαγές. Μπορούμε, όμως, να αλλάξουμε τη σημασία που δίνουνε τα παιδιά σε αυτά. Να μάθουμε, ειδικά στα κορίτσια, ότι ομορφιά σημαίνει ψυχική και σωματική υγεία, να φροντίζουμε για την αυτοπεποίθησή τους και να τους παρέχουμε όλα τα πνευματικά κίνητρα που χρειάζονται ώστε να βιώσουν το γεγονός, πως η ζωή δεν είναι το σάρκινο περίβλημα της ψυχής μας, αλλά η ψυχή μας η ίδια κι αυτή πρέπει να φροντίζουμε να διατηρούμε όμορφη…

«Donald ο απατεώνας» Τι καρτούν βλέπουν τα παιδιά;

	«Donald ο απατεώνας» Τι καρτούν βλέπουν τα παιδιά;
	Στεφανία Καρκαμάνη / Ψυχολόγος - Συγγραφέας

Το 1971 στη Χιλή, οι Mattelart Armand και Ariel Dorfman, κυκλοφόρησαν το βιβλίο «Donald ο απατεώνας, ή Η διήγηση του ιμπεριαλισμού στα παιδιά». Η χούντα του Pinochet το απαγόρευσε και πέταξε στη θάλασσα πέντε χιλιάδες αντίτυπα. Τα χρόνια που ακολούθησαν, το βιβλίο αντιμετώπισε πολλούς δικαστικούς αγώνες, αλλά παρά τις περιπέτειές του, κάποια αντίτυπα, κατάφεραν να φτάσουν και στην Ελλάδα. Προς τι, λοιπόν, τόση φασαρία;

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ τι κρύβεται πίσω από τους «αθώους» χαρακτήρες καρτούν, που μεγαλώνουν γενιές και γενιές; Το βιβλίο δαιμονοποιήθηκε γιατί περιέγραφε τις δυναμικές των σχέσεων του Donald με τον Skroutz, ποια είναι η θέση της γυναίκας στη Λιμνούπολη, ποια είναι η σχέση εργασίας και χρήματος και πώς αντιμετωπίζονται οι τριτοκοσμικές χώρες από την Disney. Στα χρόνια που ακολούθησαν, πολλές μομφές σε σχέση με τον ρατσιστικό και ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα της Disney ήρθαν στην επιφάνεια. Η εταιρία έλαβε το μήνυμα και προσπάθησε να διορθώσει την εικόνα αυτή στα σύγχρονα καρτούν της.

Ένας καθηγητής του τμήματος ψυχολογίας, είχε έρθει μια μέρα στο μάθημα με μια εικόνα του Mickey Mouse, που έδειχνε τη σταδιακή «μεταμόρφωσή» του στην πάροδο του χρόνου. «Τι παρατηρείτε;» μας είχε ρωτήσει. Η απάντηση ήταν μάλλον προφανής: το διάσημο ποντίκι, «μίκρυνε» ηλικιακά, από την προσομοίωση ενός νέου, ίσως γύρω στα 20 χρόνια, σε ένα νήπιο, ίσως 3-4 ετών. «Ποιος ο λόγος;» ήταν η επόμενη ερώτηση. Ο λόγος είναι, ότι η βιομηχανία του Hollywood, έχει αρχίσει τα τελευταία χρόνια να εμφανίζει ορισμένα υποσυνείδητα, παιδοφιλικά μηνύματα. Τα πρότυπα ομορφιάς, σε πολλές ταινίες, αρχίζουν να προσεγγίζουν το δίχως καμπύλες γυναικείο σώμα και το αδύνατο ανδρικό, καθώς και τα ισομετρικά πρόσωπα με μεγάλα μάτια: χαρακτηριστικά, δηλαδή, που κάνουν τον άνδρα ή τη γυναίκα να μοιάζουν με παιδιά.

Γεννιούνται, λοιπόν, μία σειρά ερωτημάτων: «Ποιος ο ρόλος των συμβουλίων λογοκριτών σε όλα αυτά;», «Πόσο επηρεάζονται τα παιδιά από τα καρτούν;» και «Ποια η θέση του γονέα;». Ας ρίξουμε μια σύντομη ματιά, στο καθένα από αυτά τα θέματα.

Πρώτα από όλα, τα περίφημα ανά των κόσμο «συμβούλια λογοκρισίας». Το κατά πόσο δρουν ανεξάρτητα ή καθοδηγούμενα από συμφέροντα άλλων, αυτό ας μείνει στην κρίση του καθενός. Άλλωστε πρόκειται για ένα πολύ λεπτό και πολύπλευρο θέμα, που αγγίζει, από το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ως το ζήτημα της υποκειμενική ερμηνείας της τέχνης. Ας ρίξουμε μια ματιά σε κάποια παραδείγματα, δανεισμένα από το «top ten» των απαγορευμένων καρτούν:

1) Spongebob Squarepants: Το 2006 απαγορεύτηκε από την κυβέρνηση της Κίνας, ενώ το 2005 αντιμετώπισε την οργή θρησκευτικών οργανώσεων, με το επιχείρημα ότι περνά ομοφυλοφιλικά μηνύματα στα παιδιά. Ορισμένες ιδιαίτερα προκλητικές σκηνές, όπως αυτή που ο Bob και ο φίλος του ο Patrick υιοθετούν ένα μωρό αστερία και παίζει ο μεν το ρόλο της γυναίκας και μητέρας, ο δε το ρόλο του άντρα και πατέρα, δε βοήθησαν να καταλαγιάσουν τα πνεύματα.

2) Tiny Toons: Το πρόγραμμα με τη νεότερη γενιά χαρακτήρων της Warner Brothers είχε προβλήματα εξ’ αρχής, λόγω του ιδιαίτερου χιούμορ του, αλλά το επεισόδιο «One beer» , όπου ο Buster, o Plucky και ο Hamton πίνουν μπύρα, κλέβουν ένα περιπολικό, το ρίχνουν από ένα βουνό και πεθαίνουν, δικαίωσε τους επικριτές της σειράς.

3) Family Guy: Το επεισόδιο : «When You Wish Upon a Weinstein» απαγορεύτηκε γιατί θεωρήθηκε προσβλητικό για τους Εβραίους, ενώ το επεισόδιο «Partial Terms of Endearment», απαγορεύτηκε γιατί πραγματεύεται το θέμα της έκτρωσης.

4) The Simpsons: Το 2008 η Βενεζουέλα και η Ρωσία απαγορεύουν το καρτούν, χαρακτηρίζοντάς το ακατάλληλο για παιδιά και κατηγορώντας το, ότι προωθεί την βία, την πορνογραφία και την αντικοινωνική συμπεριφορά. Το επεισόδιο της 9ης σεζόν, «The Cartridge Family», όπου ο Homer αγοράζει ένα όπλο, απαγορεύτηκε και στην Αγγλία.

Αλλά και τα : «Beavis and Butthead», το πολυκυνηγημένο «Popetown» που προσβάλλει δίχως έλεος την καθολική εκκλησία, το «Southpark», το «Ren and Stimpy», το «Pokemon», αλλά και το κλασσικό μας «Looney Toons», επεισόδια του οποίου απαγορεύτηκαν λόγω έντονου ρατσιστικού περιεχομένου, όπως και άλλα καρτούν, έχουν μπει κατά καιρούς στο στόχαστρο των συμβουλίων.

Πόσο επηρεάζονται, λοιπόν, τα παιδιά από όλα αυτά; Ας εξετάσουμε τις παραμέτρους. Φυσικά και τα περισσότερα από τα μηνύματα που περνά το καρτούν και είναι ορατά στον ενήλικο, ένα παιδί δεν είναι σε θέση να τα καταλάβει καν. Όχι συνειδητά, τουλάχιστον. Υποσυνείδητα μηνύματα περνούν ακατέργαστα και ασταμάτητα τις αντιστάσεις της συνειδητότητας, που είναι άλλωστε μειωμένες, τόσο στο νήπιο, όσο και στον έφηβο, με ταχύτητες που καταγράφει η κίνηση του αμφιβληστροειδούς κάθε φορά που αλλάζει η φωτεινότητα της οθόνης, χωρίς να περνούν από την επεξεργασία της σκέψης.

Τα σημερινά παιδιά, έχουν από την άλλη, ένα μεγάλο πλεονέκτημα, σε σχέση με τις προηγούμενες γενιές. Λόγω της έκθεσής τους στην τεχνολογία από τη γέννησή τους ακόμα, έχουν μεγαλύτερες αντιστάσεις σε αυτήν. Αρκεί να παρατηρήσετε μέσα στην οικογένειά σας για παράδειγμα, πόσο συχνά αλλάζει τα κανάλια της τηλεόρασης ο παππούς, ο ενήλικος, ο έφηβος, το παιδί. Η νέα γενιά, συνήθως, δεν στέκεται απορροφημένη από το «χαζοκούτι», όμως αλλάζει συνεχώς τα κανάλια, δεν παρακολουθεί τις διαφημίσεις και χάνει γρήγορα το ενδιαφέρον για ένα πρόγραμμα. Απορροφάται, βέβαια, σε αφύσικο βαθμό από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και το internet, αλλά αυτό είναι ένα τελείως ξεχωριστό θέμα. Οπότε, θα μπορούσαμε να πούμε, ότι ναι μεν η νέα γενιά έχει αποκτήσει ένα είδος «ανοσίας» στα μηνύματα της τηλεόρασης, σε σχέση με τις προηγούμενες, δεν παύουν, όμως, «οι κεραίες» των παιδιών να είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες.

Και από το βομβαρδισμό μηνυμάτων που δέχονται, σίγουρα κάποια καταφέρνουν «να περάσουν». Έτσι, καταλήγουμε στο τρίτο ερώτημα: «Ποιος ο ρόλος του γονέα»; Η «βέλτιστη μέση οδός» των αρχαίων Ελλήνων, βρίσκει και εδώ την εφαρμογή της. Φυσικά και δεν μπορούμε να φτάσουμε σε σημείο να τρομοκρατηθούμε, να υπεραναλύουμε και μην επιτρέπουμε στα παιδιά να παρακολουθήσουν σχεδόν κανένα καρτούν ή νεανικό πρόγραμμα. Αυτό θα τους έκανε να νιώσουν περιθωριοποιημένα και μειονεκτικά σε σχέση με τους συμμαθητές τους, που συζητούν συνεχώς γι’ αυτά. Από την άλλη, δεν μπορούμε να τα αφήσουμε να βλέπουν τηλεόραση όσες ώρες θέλουν, ούτε να βλέπουν οτιδήποτε θέλουν. Πρέπει να θυμόμαστε, πως ένα πρόγραμμα που διαφημίζεται και προωθείται ως παιδικό, δεν είναι απαραίτητα κατάλληλο για παιδιά.
 

Επίσης, δεν είναι όλα τα κινούμενα σχέδια παιδικά προγράμματα! Δεν είναι ό,τι καλύτερο για ένα παιδί να παρακολουθεί ένα καρτούν για έναν αλκοολικό πατέρα που χειροδικεί για να πειθαρχήσει το γιο του (Τhe Simpsons), ούτε για ένα σατανικό, ομοφυλόφιλο μωρό που προσπαθεί να δολοφονήσει τη μητέρα του (Family guy), ούτε για ένα κόσμο όπου τα ρομπότ καταναλώνουν αλκοόλ για να λειτουργήσουν και καπνίζουν πούρα (Futurama) και φυσικά, ούτε για μικρά χαριτωμένα ζωάκια που προσπαθούν να φτιάξουν σπιτική λεμονάδα, τους γλιστρά το μαχαίρι, κόβουν το μάτι τους κι έπειτα στύβουν το βολβό και σερβίρουν το αίμα αντί για λεμονάδα (Happy Tree Friends).

Καλό θα ήταν να ξοδέψουν οι γονείς λίγο από το χρόνο τους, παρακολουθώντας μαζί με το παιδί τα αγαπημένα του προγράμματα, ώστε να κρίνουν οι ίδιοι, αν τα μηνύματα και οι ρόλοι που απεικονίζει, είναι ή όχι βλαβεροί για την ψυχοσύνθεση του παιδιού. Ακόμα κι αν παρουσιάζεται κάτι όχι εντελώς αθώο (γιατί, ας μη γελιόμαστε, η εποχή του Tom and Jerry έχει περάσει ανεπιστρεπτί), μια απλή, αλλά ξεκάθαρη συζήτηση με το παιδί αρκεί για να αποκτήσει το ίδιο σωστή στάση απέναντι σε αυτό που βλέπει. Αν, όμως, κάτι ξεπερνά τα όρια, ο γονέας μπορεί να απομακρύνει το παιδί του από αυτό, όσο δημοφιλές κι αν είναι το πρόγραμμα , πατώντας απλά το κουμπάκι και «that's all folks!»!

Το σύνδρομο του Πήτερ Παν

	Το σύνδρομο του Πήτερ Παν
	Στεφανία Καρκαμάνη / Ψυχολόγος - Συγγραφέας

Το 1983, ο ψυχολόγος Dan Kiley, εκδίδει το πλέον πολυσυζητημένο βιβλίο «Το σύνδρομο του Πήτερ Παν», το οποίο έμελλε να γίνει γρήγορα best-seller και να προκαλέσει έναν παροξυσμό αντιγραφών σε στυλ εκλαϊκευμένης ψυχολογίας. Το σύνδρομο αυτό, δεν αναγνωρίζεται επισήμως από την επιστήμη της ψυχολογίας ως ψυχική διαταραχή. Παρόλα αυτά, η αποδοχή του ήρθε μέσω μιας σιωπηλής παραδοχής, ακόμα και στους κύκλους των ειδικών.

«Όλα τα παιδιά μεγαλώνουν. Εκτός από ένα». Με αυτή την φράση ξεκινά το κλασσικό παραμύθι του James M. Barrie. Τι κρύβεται, λοιπόν, πίσω από την ασυνήθιστη ιστορία του Πήτερ Παν; Ποιο είναι αυτό το ιπτάμενο αγοράκι, που έρχεται απρόσκλητο στην κρεβατοκάμαρα των παιδιών, για να τα πάρει από τους γονείς τους και να τα οδηγήσει σε μια μαγική χώρα; Ας ρίξουμε μια πιο κοντινή ματιά…

Ο Πήτερ Παν, το αγόρι που αποφάσισε να μη μεγαλώσει ποτέ, να ζήσει χωρίς ευθύνες, μακριά από τον κόσμο των ενηλίκων, σε μια ατελείωτη περιπέτεια με πειρατές, ινδιάνους και γοργόνες. Που νόμιζε πως θα έβρισκε πάντοτε ανοιχτό το παράθυρο της μητέρας για την επιστροφή του, αλλά μια μέρα το βρήκε κλειστό, με ένα άλλο μωρό να κοιμάται στην κούνια του και από τότε αρνήθηκε το θεσμό της οικογένειας, αρνήθηκε την αγάπη και το συναίσθημα. Εγωκεντρικός, αγενής και τρομερά αλαζόνας, δεν παραδέχεται τα λάθη του και ξεχνά πολύ εύκολα ό,τι δε σχετίζεται άμεσα με τον ίδιο. Ζει στο δικό του κόσμο, τη «χώρα του ποτέ». Σας θυμίζει κάτι αυτό το προφίλ;

Αυτός είναι, λοιπόν, ο άνδρας που "πάσχει" από το σύνδρομο του Πήτερ Παν. Ζει μια παρατεταμένη εφηβεία, έχει πολύ μικρή επαφή με τα συναισθήματά του και γι’ αυτό, στις σπάνιες στιγμές που τα εκφράζει, τα εκφράζει στην υπερβολή, ενώ αδιαφορεί για τα συναισθήματα των άλλων και κάνει τους ανθρώπους στη ζωή του να υποφέρουν. Αρνείται πεισματικά να αναλάβει ευθύνες. Το ερώτημα είναι, γιατί συμβαίνει αυτό; Ποιος ή τι, εμποδίζει μερικούς ανθρώπους να μεγαλώσουν;

Οι παράγοντες ποικίλλουν, αλλά ας ξεκινήσω μέσα από το ίδιο το παραμύθι, που εμμέσως πλην σαφώς, μας δίνει την απάντηση: γιατί όλες οι γυναίκες είναι ερωτευμένες με τον Πήτερ Παν! Η Γουέντι, το κορίτσι που είναι πολύ ώριμο για την ηλικία του, στέκεται στο πλάι του Πήτερ Παν σαν γυναίκα του, σε ένα παιχνίδι φαντασίας, τον προσέχει όμως καθημερινά, σαν μητέρα του. Ζητάει δέσμευση, αλλά εκείνος δεν είναι σε θέση να της τη δώσει. Κι έτσι, εκείνη, επιλέγει να μεγαλώσει, ενώ ο Πήτερ, επιστρέφει μια μέρα για να γοητεύσει την κόρη της.  Η Τίνκερμπελ, η νεράιδα, η παθιασμένη γυναίκα, που ζηλεύει τυφλά και αγαπάει ολοκληρωτικά, τόσο ώστε να πιει το δηλητήριο για χάρη του και να επιμένει να στέκεται κοντά του στην αιωνιότητα, όσες «Γουέντι» κι αν περνούν κατά καιρούς από τη ζωή του. Ακόμη και η κυρία Ντάρλινγκ, μητέρα της Γουέντυ, που είχε ένα φιλί κρυμμένο στην άκρη των χειλιών, που ποτέ δεν μπόρεσε να πάρει η Γουέντι, δίνει αυτό το πολύτιμο φιλί στον Πήτερ στο τέλος της ιστορίας, αντί να θυμώσει μαζί του που της πήρε τα τρία παιδιά της και νόμιζε πως δεν θα τα ξαναδεί ποτέ!

Επιστρέφοντας στην πραγματικότητα, λοιπόν, μήπως τελικά επικροτείται αυτό το πρότυπο; Πολλές δασκάλες θα συμφωνούσαν μαζί μου, πως η υπερπροστατευτικότητα των σημερινών γονέων συμβάλλει κατά μεγάλο βαθμό στη διατήρηση του φαινομένου. Υπάρχει η τάση να απομακρύνουν το παιδί από δυσάρεστες καταστάσεις, να το απομακρύνουν από την πραγματικότητα την ίδια, ώστε να μην πληγωθεί.  Πώς, όμως, θα μάθει να αντιμετωπίζει τον κόσμο; Πώς θα βγει μια μέρα εκεί έξω και θα πατήσει στα πόδια του, θα τα βγάλει πέρα μέσα στις σκληρές συνθήκες της εποχής μας; Πώς θα αναλάβει την ευθύνη μιας στέρεης σχέσης με το άλλο φύλο; Πώς θα ζήσει συνηθισμένο στην άνευ όρων αποδοχή, με την πεποίθηση πως, ό,τι και να κάνει, το παράθυρο θα είναι για πάντα ανοιχτό;

Μήπως, τελικά, προφυλάσσοντας τα παιδιά από την πραγματικότητα, τους κάνουμε περισσότερο κακό παρά καλό; Το παιδί μαθαίνει από τη μαμά ότι αυτό που νιώθει για τους γονείς του λέγεται «αγάπη». Θα αναγκαστεί να μάθει, όμως, αργά ή γρήγορα, πως υπάρχει και κάτι που λέγεται «θλίψη», «θυμός», «απογοήτευση» και «πόνος». Κάτι που λέγεται «πρόβλημα» και κάτι που λέγεται «ευθύνη». Οι γονείς προσπαθούν να χαρίσουν στα παιδιά τους μια παραμυθένια παιδική ηλικία. Δεν πρέπει, όμως, να ξεχνάμε πως ο κόσμος μας δεν μοιάζει καθόλου με τα παραμύθια. Κι αν θέλουμε οι νέοι να ζήσουν στην πραγματικότητα και όχι «στη χώρα του ποτέ», οφείλουμε να μην τους προστατεύσουμε από αυτή!

Μάθε μου να ελπίζω!- Κατάθλιψη

	Μάθε μου να ελπίζω!
	Στεφανία Καρκαμάνη / Ψυχολόγος - Συγγραφέας

Μνημόνιο και παιδική κατάθλιψη: η απελπισία ως προϊόν μάθησης

Τα τρομακτικά ποσοστά έχουν γίνει γνωστά από καιρό: για τη διετία 2009-2011, οι αυτοκτονίες στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά 22%, τα αιτήματα βοήθειας προς υποστηρικτικές μονάδες κατά 20-30%, η παιδική και εφηβική κατάθλιψη κατά 10-15%, ενώ λόγω των τραγικών περικοπών στον τομέα ψυχικής υγείας, η αυξημένη ανάγκη για βοήθεια δεν βρίσκει ανταπόκριση.

Ο όρος «κατάθλιψη» είναι διαδεδομένος. Τα συμπτώματα ευρέως γνωστά. Στα συναισθήματα παιδιών και εφήβων που πάσχουν από κλινική κατάθλιψη περιλαμβάνονται η θλίψη, η ενοχή, η ντροπή, η υπερευαισθησία στην κριτική, η έλλειψη κινήτρων, η ψυχοκινητική επιβράδυνση, η μειωμένη ανάληψη πρωτοβουλιών και αυτοεκτίμηση, η έντονη αυτοκριτική και η απαισιοδοξία. Τα βιολογικά συμπτώματα περιλαμβάνουν διαταραχές στον ύπνο και τη διατροφή, απώλεια βάρους, σωματική κόπωση, πονοκεφάλους,  ναυτίες, πόνους στο στομάχι, ευερέθιστη συμπεριφορά, ξεσπάσματα θυμού, εκνευρισμό και απόσυρση, ενώ η κλινική εικόνα διαφοροποιείται, ανάλογα με την ηλικία. Λίγο-πολύ όλοι έχουν ενημερωθεί γι’ αυτά. Για κάποιο λόγο, όμως, οι ειδικοί παρέλειψαν να ενημερώσουν τους έλληνες για το σημαντικότερο: η κατάθλιψη είναι μια μαθημένη συμπεριφορά. Τα παιδιά δεν γεννιούνται καταθλιπτικά. Μαθαίνουν να είναι. Από πού, άραγε; Και πώς;

Το 1967, οι ψυχολόγοι Martin Selingman και ο Steve Maier ξεκίνησαν την περίφημη σειρά πειραμάτων τους σε σκύλους. Σε ένα από αυτά τα πειράματα έκαναν το εξής: χώρισαν τους σκύλους σε 3 ομάδες, τους έδεσαν με λουριά και τους υπέβαλλαν σε ηλεκτροσόκ. Οι σκύλοι της πρώτης ομάδας, μπορούσαν να σταματήσουν τον ηλεκτρισμό τραβώντας ένα μοχλό, για τους σκύλους της δεύτερης ομάδας, η παύση ή όχι του ηλεκτροσόκ ήταν κάθε φορά εντελώς τυχαία και για τους σκύλους της ομάδας τρία, το ηλεκτροσόκ δεν έπαυε, όσο και να τραβούσανε το μοχλό. Έπειτα, λοιπόν, τοποθέτησαν όλους τους σκύλους σε ένα κουτί, χωρισμένο σε δύο μέρη από ένα μικρό φράκτη. Ο σκύλος μπορούσε πολύ εύκολα να αποφύγει το ηλεκτροσόκ, πηδώντας απλά το φράκτη. Κι αυτό έκαναν οι σκύλοι της ομάδας ένα και δύο. Οι σκύλοι της ομάδας τρία, όμως, αυτοί που είχαν μάθει πως η συμπεριφορά τους δεν έχει καμία επίδραση στο περιβάλλον, ξάπλωσαν κάτω παθητικά και κλαψούριζαν. Δεν επιχείρησαν καν να πηδήσουν το μικροσκοπικό φράκτη, έμειναν εντελώς άπραγοι και υπέστησαν τον πόνο. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό ως «θεωρία της μαθημένης απελπισίας».

Αυτό έχουν γίνει, δυστυχώς, τα σημερινά μας παιδιά και οι σημερινοί μας έφηβοι. Σαν εκείνους τους σκύλους, έμαθαν να είναι απελπισμένοι, έμαθαν πως οι πράξεις τους δεν έχουν αντίκτυπο σε αυτό το υπό διάλυση κράτος και τη βαθέως νοσηρή κοινωνία στην οποία έτυχε να γεννηθούν. Τι μπορούν, λοιπόν, να κάνουν οι γονείς για να προστατεύσουν τα παιδιά τους από την επιδημία κατάθλιψης της χώρας;

Πρώτα από όλα να συνειδητοποιήσουν τη σοβαρότητα του θέματος. Η πρώιμη ηλικία εμφάνισης της κατάθλιψης αποτελεί τον πιο αρνητικό προγνωστικό παράγοντα, για να εξελιχθεί σε χρόνια κλινική πάθηση, με αυξημένο τον κίνδυνο της εξάρτησης από ουσίες και των αυτοκτονικών τάσεων. Έπειτα, να φροντίσουν τη δική τους ψυχική υγεία. Τα παιδιά γονέων που έχουνε οι ίδιοι ιστορικό κατάθλιψης, είναι 14 φορές πιο πιθανό να εμφανίσουν κατάθλιψη και τα ίδια. Οι μητέρες με κατάθλιψη έχουν μια συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται από την απόσυρση στην επικοινωνία με το παιδί τους και την παρεμβατικότητα, ενώ η αρνητική τους διάθεση, η αστάθεια, τα υψηλά επίπεδα συζυγικών καβγάδων και άγχους της εποχής μας, κατατάσσουν τα παιδιά στην ομάδα υψηλού κινδύνου. Η κατάθλιψη μπορεί να ξεκινήσει ακόμη και από τους 8 μήνες ζωής, φαινόμενο γνωστό ως «βρεφική κατάθλιψη», ενώ δεν γίνεται εύκολα αντιληπτή, καθώς ως μια ηλικία, δεν εκφράζεται με λόγια από τα παιδιά.

Συνίσταται η επίσκεψη σε ειδικό ψυχικής υγείας, όμως προσοχή! Σε καμία των περιπτώσεων δεν ενδείκνυται η φαρμακευτική αγωγή! Τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά έχουν εξαιρετικά περιορισμένη αποτελεσματικότητα, ενώ είναι επικίνδυνα για την υγεία των παιδιών. Ο μόνος λόγος που διακινούνται ακόμη, είναι τα συμφέροντα των φαρμακευτικών εταιριών. Το καταθλιπτικό παιδί δεν θέλει χάπια. Θέλει κίνητρα. Προσπαθήστε να βελτιώσετε το κλίμα μέσα στο σπίτι. Μάθετέ του να αξιολογεί ρεαλιστικά τις προσπάθειες και τα επιτεύγματά του, γιατί τα καταθλιπτικά παιδιά θέτουν υπερβολικά υψηλούς στόχους και ασκούν υπερβολικά έντονη αυτοκριτική. Χρειάζονται θετική ενίσχυση και πάνω από όλα, απτά αποτελέσματα. Αντί να δει τηλεόραση το βράδυ, ή να παίξει ηλεκτρονικά παιχνίδια, το παιδί θα μπορούσε να ασχοληθεί με κάποια χειρονακτική κατασκευή, ώστε να δει με τα μάτια του, ότι η προσπάθειά του έχει αποτέλεσμα. Ότι οι ώρες που πέρασε να παιδεύεται με ένα παζλ, για παράδειγμα, τον οδήγησαν να συναρμολογήσει μια όμορφη εικόνα.  Ενθαρρύνετέ το να παίξει το ίδιο μουσική, αντί να ακούσει, να φτιάξει μόνο του ένα παραμύθι, αντί να παρακολουθήσει ένα ακόμη animated. Γιατί η φαντασία και η δημιουργικότητα είναι το καλύτερο φάρμακο για την απελπισία…

Τα μαγικά χαπάκια της ευτυχίας

	Τα μαγικά χαπάκια της ευτυχίας
	Στεφανία Καρκαμάνη / Ψυχολόγος - Συγγραφέας

Το ένα τέταρτο των Αμερικανών πολιτών, ένας στους δέκα Ευρωπαίους και περίπου 54 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως χρησιμοποιούν συστηματικά αντικαταθλιπτικά.

Για να εξεταστεί το ζήτημα, πρώτα από όλα πρέπει να γίνει κατανοητή η διαφορά ανάμεσα σε ψυχολόγο, ψυχίατρο, ψυχαναλυτή και παθολόγο. Ο ψυχολόγος-Ψυχοθεραπευτής είναι ένας επιστήμονας που έχει ολοκληρώσει τις σπουδές του σε τμήμα Ψυχολογίας, το οποίο εντάσσεται στα πλαίσια των Ανθρωπιστικών Σπουδών. Εφαρμόζει πολλές διαφορετικές μεθόδους ψυχοθεραπείας, προσαρμοζόμενος με τις ατομικές ανάγκες κάθε ασθενή και ΔΕΝ χορηγεί ψυχοφάρμακα. Εργάζεται είτε ιδιωτικά, είτε σε δομές ψυχικής υγείας (αποτοξινωτικά κέντρα, ξενώνες φιλοξενίας ανηλίκων, κέντρα στήριξης κτλ). Ο ψυχίατρος, είναι ένας επιστήμονας ο οποίος έχει τελειώσει την Ιατρική Σχολή και έχει πάρει ειδίκευση στην Ψυχιατρική.  Εφαρμόζει διαφορετικό μοντέλο θεραπείας από τον Ψυχολόγο, το λεγόμενο «ιατρικό μοντέλο», συνταγογραφεί ψυχοφάρμακα και δεν ασκεί ψυχοθεραπεία. Εργάζεται είτε ιδιωτικά, είτε σε ψυχιατρικές κλινικές. Ο ψυχίατρος, έχει τη δυνατότητα, με συνέχιση των σπουδών του να πάρει και τον τίτλο του ψυχοθεραπευτή, ώστε να ασκεί και ψυχοθεραπεία. Παθολόγος, τέλος, είναι ένας επιστήμονας ο οποίος έχει αποφοιτήσει από τη σχολή της Ιατρικής, δεν έχει ειδίκευση στην Ψυχιατρική και δεν έχει γνώσεις Ψυχολογίας.

Ας δούμε, λοιπόν, ποιος από αυτούς τους επιστήμονες είναι υπεύθυνος στην Ελλάδα για τις περισσότερες συνταγές ψυχοφαρμάκων. Εάν πιστεύετε ότι είναι ο ψυχίατρος, κάνετε λάθος! Είναι ο παθολόγος! Σε καθημερινή βάση οι έλληνες πολίτες καταναλώνουν ψυχότροπες ουσίες, με την προτροπή ανθρώπων που δεν έχουν γνώσεις στην επιστήμη της ψυχολογίας. Και αν νομίζετε ότι το κακό σταματά εκεί, οφείλω να σας πω ότι αυτό είναι το λιγότερο!

Ας ξεκαθαριστεί, μιλώντας γενικά για τα ψυχοφάρμακα, ότι πρόκειται για ψυχότροπες ουσίες, ουσίες δηλαδή που επεμβαίνουν στη λειτουργία του εγκεφάλου. Μεγάλο μέρος αυτών, είναι ιδιαίτερα εξαρτησιογόνες. Ειδικά οι ουσίες που χορηγούνται για σοβαρές ψυχασθένειες, όπως η σχιζοφρένεια, δεν είναι τίποτα λιγότερο από ναρκωτικά. Δεν θέλω να αναλύσω το ζήτημα των οξέων ψυχασθενειών (σχιζοφρένεια, παράνοια, διαταραχή πολλαπλής προσωπικότητας κτλ) και της εγκληματικής αντιμετώπισής τους στην πραγματικότητα των ελληνικών ψυχιατρείων, γιατί αυτό είναι από μόνο του ένα τεράστιο θέμα, που απαιτούνται πολλά άρθρα για να το καλύψουν.

Θα επικεντρωθώ στις ουσίες που χορηγούνται από παθολόγους και ψυχιάτρους, για πολύ πιο διαδεδομένα προβλήματα, όπως οι τραυματικές εμπειρίες, οι μαθησιακές δυσκολίες και η κατάθλιψη. Και σε αυτή την οικογένεια ψυχοφαρμάκων, μεγάλο μέρος των ουσιών είναι εξαρτησιογόνες. Αυτό που πρέπει να γίνει πλήρως κατανοητό, όμως, είναι ότι ακόμα και να μην είναι ένα ψυχοφάρμακο εξαρτησιογόνο σωματικά, είναι σίγουρα εξαρτησιογόνο ψυχικά.

Τι πάει να πει αυτό; Εργαζόμενη στην αποτοξινωτική κοινότητα Ιθάκη, ως ασκούμενη ψυχολόγος, βίωσα την πολυπαραγοντικότητα της εξάρτησης και τη δυσκολία της απεξάρτησης. Η δυσκολία, όμως, δεν ήταν η σωματική αποτοξίνωση! Σε διάστημα τριών εβδομάδων, κατά μέσο όρο, το σώμα χρόνιων χρηστών ναρκωτικών όπως η ηρωίνη και η κοκαΐνη,  αποτοξινώνεται. Αυτό σημαίνει ότι ο χρήστης έχει θεραπευτεί μέσα σε τρεις εβδομάδες; Όχι βέβαια! Χρειάζονται δύο ολόκληρα χρόνια ψυχοθεραπείας, για να απεξαρτηθεί ΨΥΧΙΚΑ ο άνθρωπος από τις ουσίες, το τζόγο, το σεξ ή οτιδήποτε άλλο έχει προκαλέσει την εξάρτηση, και μάλιστα στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτά τα δύο χρόνια δεν φτάνουν!

Το δύσκολο είναι, να μάθει ο άνθρωπος να αντιμετωπίζει τα ψυχολογικά του προβλήματα χωρίς μαγικά χαπάκια!  Η χημικώς εξαρτώμενη ευτυχία, πολύ λίγο μοιάζει με τη γνήσια ευτυχία. Εκτός του ότι, δεν υπάρχει κανένα απολύτως ψυχοφάρμακο που να κυκλοφορεί, το οποίο να μην έχει παρενέργειες και επιπτώσεις στην υγεία, θέλετε στ’ αλήθεια να φτάσετε σε σημείο να παίρνετε ψυχότροπες ουσίες για το παραμικρό; Θέλετε στ’ αλήθεια να δίνετε στα παιδιά σας αντικαταθλιπτικά και διεγερτικά;

Κάποιο ισχυρίζονται πως, σε ορισμένες περιπτώσεις δεν υπάρχει άλλη λύση. Να σας ενημερώσω πως, οι περιπτώσεις για τις οποίες δεν υπάρχει άλλη λύση, εντάσσονται στην παραπάνω κατηγορία των οξέων ασθενειών. Για περιπτώσεις όπως οι περισσότερες μορφές μαθησιακών δυσκολιών και η κατάθλιψη, φυσικά και υπάρχουν μακράν καλύτερες λύσεις από αυτές των φαρμάκων! Διατίθεται ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών μεθόδων ψυχοθεραπείας, οι οποίες δεν βασίζονται στη χημεία.

Ας ρίξουμε, τέλος, μια κοντινότερη ματιά στο ζήτημα των παιδιών συγκεκριμένα. Τι μαθαίνει ένα παιδί, όταν του λένε στην ευαίσθητη ηλικία των 10, των 12 ετών ή στην ακόμα πιο ευαίσθητη ηλικία της εφηβείας, ότι θα πάρει ένα μαγικό χαπάκι για να του φύγει η στενοχώρια, ο θυμός, η απογοήτευση; Μαθαίνει πως, ο ψυχικός πόνος γιατρεύεται με τη χημεία. Και αυτήν αναζητά αργότερα στη ζωή του, για κάθε πρόβλημα που του παρουσιάζεται. Η συσχέτιση των παιδιών στα οποία έχουν χορηγηθεί ψυχοφάρμακα, με τη μετέπειτα εξάρτηση είναι γεγονός.

Οι περισσότεροι έλληνες, όταν έχουν κάποιο πρόβλημα, προτιμούν να πηγαίνουν στον ψυχίατρο, αντί στον ψυχολόγο, ακριβώς για να πάρουν φάρμακα. Όσο όμορφο και απλό και να ακούγεται ότι παίρνοντας ένα φάρμακο γιατρεύεται η καρδιά και η ψυχή του ανθρώπου, δυστυχώς, τα πράγματα δεν είναι έτσι.  Και δεν πρέπει να ξεχνάμε, πως ακόμα και οι μη εξαρτησιογόνες ουσίες, μπορούν να γίνουν άκρως εξαρτησιογόνες ψυχικά, όταν εναποθέτουμε την ευτυχία μας σε αυτές. Γιατί, όπως έλεγε κι ένας παλιός και αγαπημένος μουσικός μας:

«Πρέζες υπάρχουνε πολλές. Δεν είναι μόνο η ηρωίνη. Η ηρωίνη σκοτώνει. Αυτή είναι η μόνη διαφορά». (Παύλος Σιδηρόπουλος)

Περηφάνια και προκατάληψη: Είμαστε ικανοί να ζητήσουμε βοήθεια;

	Περηφάνια και προκατάληψη: Είμαστε ικανοί να ζητήσουμε βοήθεια;
	Στεφανία Καρκαμάνη / Ψυχολόγος - Συγγραφέας

Πολλές φορές αναρωτήθηκα αν υπήρξε ποτέ εποχή, που οι γιατροί αντιμετώπιζαν κι εκείνοι δυσκολία, να αποκαλύψουν στον ασθενή το πρόβλημά του. Ή ακόμα περισσότερο, το πρόβλημα των παιδιών του. Αν υπήρξε ποτέ, στο βάθος των χρόνων, ένας ευσυνείδητος, σεμνός γιατρός που τόλμησε να πει στην κόρη του… τάδε ευγενούς, πως η όρασή της είναι ελαττωματική και χρειάζεται γυαλιά για να βλέπει. Και τότε ο ευγενής,  σαν μαινόμενος ταύρος, να τον έδιωξε με τις κλωτσιές από το πολυτελές του σπίτι, επειδή τόλμησε να πει πως η δική του κόρη δεν είναι τέλεια! «Μα θα βγάλεις τυφλό το παιδί μου;» θα ούρλιαζε ο ευγενής. «Δεν είπα ότι είναι τυφλή», θα προσπαθούσε μάταια να εκλογικεύσει το παράλογο ο γιατρός, «μια απλή μυωπία έχει, αν με αφήσετε να της φτιάξω γυαλιά θα βλέπει μια χαρά!»… Μα ο ευγενής, δεν θα άκουγε κουβέντα και η κακόμοιρη κόρη του, θα συνέχιζε να ζαρώνει τα μάτια της για να διακρίνει τα πρόσωπα όταν βρίσκονταν λίγο πιο μακριά και θα συνέχιζε να υπομένει πονοκεφάλους εξ’ αιτίας αυτής της πίεσης που επέβαλλε στα μάτια της, αρκεί να μη στιγματιζόταν κοινωνικά, φορώντας γυαλιά…

Κι αν σας φαίνεται τρελή αυτή η ιστορία, δοκιμάστε να μιλήσετε σε ένα γονιό, για τις μαθησιακές δυσκολίες του παιδιού του, ή τα προβλήματα συμπεριφοράς του. Αν είστε δάσκαλος, ή καθηγητής, θα έχετε βρεθεί σε αυτή τη θέση. Αν είστε ψυχολόγος, θα έχετε καταλάβει ακριβώς τι θέλω να πω, από τις πρώτες κιόλας γραμμές του άρθρου. Εν έτη 2012, λοιπόν, κι ενώ «αισίως» βαδίζουμε στο 2013, οι πλέον διαδεδομένες μαθησιακές δυσκολίες, όπως η δυσλεξία, η δυσγραφία και η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής – υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ), δεν είναι όροι άγνωστοι, ούτε τρομακτικοί. Είναι πια ευρέως γνωστό, πως τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες έχουν κάθε προοπτική να μάθουν και να πετύχουν στη ζωή τους, απλώς χρειάζονται διαφορετική προσέγγιση στη διδασκαλία και την διαπαιδαγώγησή τους.  Επίσης, είναι κοινά αποδεκτό πλέον, στη συνείδηση όλων, πως η εφηβεία είναι μια ιδιαίτερα ευαίσθητη ηλικία για τον άνθρωπο, κατά την οποία το άτομο, είναι επιρρεπές στο άγχος, την κατάθλιψη και τις διαταραχές διάθεσης και συμπεριφοράς.

Παρόλα αυτά, για μεγάλη μερίδα των γονέων, η ώρα που ήρθε κάποιος καθηγητής ή σχολικός ψυχολόγος και τους ανακοίνωσε πως υποψιάζεται ότι το παιδί είναι δυσλεξικό και τους παρέπεμψε στη διάγνωση των ΚΕΔΔΥ, ήταν μια ώρα πολύ δύσκολη. Κι ας ήταν ευγενέστατος και μαλακός ο άνθρωπος. Κι ας τους εξήγησε ότι πρόκειται απλώς για μια δυσκολία, μία ιδιαιτερότητα, όχι για καμιά αρρώστια ή αναπηρία του παιδιού!

Για να ξεκαθαρίσουμε, λοιπόν, τα πράγματα!  

Ένα παιδί με οποιαδήποτε μορφή μαθησιακής δυσκολίας (διαταραχή ανάγνωσης, μαθηματικών ή γραπτής έκφρασης), μπορεί κάλλιστα να είναι καλός μαθητής, να περάσει σε μια σχολή που να του αρέσει και να γίνει ένας απόλυτα λειτουργικός ενήλικας. Για να γίνει αυτό, όμως, έχει ανάγκη από ειδική εκπαίδευση, μέσω των τμημάτων ένταξης και των λογοθεραπευτικών κέντρων, από τη διάγνωση των δημόσιων διαγνωστικών κέντρων (ΚΕΔΔΥ), που προβλέπουν διαφορετικό τρόπο εξέτασης γι’ αυτά τα παιδιά και από τη στήριξη του ψυχολόγου, ιδανικά του σχολικού ψυχολόγου.

Τα παιδιά με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής – υπερκινητικότητα, κάτι πολύ διαδεδομένο στην εποχή μας, με τη βοήθεια των τεχνικών της ψυχοθεραπείας, η οποία περιλαμβάνει και συμβουλευτική των γονιών και των εκπαιδευτικών τους, αυξάνουν την αυτοπεποίθηση και τις επιδόσεις τους. Τα παιδιά που εμφανίζουν αυξημένο άγχος, επιθετικότητα ή κατάθλιψη, έχουν άμεση ανάγκη στήριξης. Αν κλείσουμε τα μάτια σε αυτή τους την ανάγκη, το πρόβλημα δεν φεύγει από μόνο του. Συχνά μάλιστα διογκώνεται. Το γεγονός ότι το παιδί μου αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα, δε σημαίνει ότι εγώ δεν είμαι καλός γονιός! Ούτε ότι έκανα κάτι λάθος!

Τα ψυχολογικά και μαθησιακά προβλήματα, είναι απόρροια πολλών διαφορετικών παραγόντων. Και πάνω από όλα, ας μην ξεχνάμε, τις συνθήκες υπό τις οποίες ζουν τα σημερινά παιδιά, που εσωτερικεύουν όλο το άγχος, τη ματαιότητα και τη θλίψη που νιώθουν οι ενήλικοι γύρω τους, λόγω της κατάστασης που βιώνουμε στη χώρα. Η κατάθλιψη, οι αυτοκτονίες και η εγκληματικότητα αυξάνονται συνεχώς. Είναι δυνατό να μην επηρεάζονται τα παιδιά και οι έφηβοι; Φροντίζω, φυσικά, να διατηρώ με το παιδί μου καλή σχέση, προσφέροντάς του την αμέριστη αποδοχή και αγάπη μου. Συζητάω όσο περισσότερο μπορώ μαζί του. Αλλά, όταν κάτι ξεφεύγει των γνώσεών μου ή των προσωπικών μου τρόπων αντιμετώπισης, δεν φοβάμαι και δεν ντρέπομαι να ζητήσω τη βοήθεια του ειδικού.

Σε ένα κόσμο που έχει αρχίσει να γυρίζει προς τα πίσω, χάνοντας τις αξίες που οι πρόγονοι μας κληροδότησαν με αγάπη και τα προνόμια που μας χάρισαν με το αίμα τους, σε ένα κόσμο που καταργήθηκαν τα εργασιακά δικαιώματα, επανήλθαν οι φόροι της… τουρκικής κατοχής, έγιναν δημοφιλείς οι ναζιστικές αντιλήψεις, άνθρωποι φυλακίζονται γιατί η τέχνη λογοκρίνεται, άνθρωποι αυτοκτονούν γιατί πληρώνουν οι ίδιοι την απληστία και τη διαφθορά των πολιτικών, ας μην αφήσουμε τα παιδιά να γίνουν θύματα αυτού του πισωγυρίσματος…

Η πλήρης περίθαλψη, σωματική και ψυχική, είναι αναφαίρετο δικαίωμά τους. Κι αν η ατυχία τους να γεννηθούν στην εποχή του παράλογου ή η τύχη τους να βρεθούν στο μεταβατικό στάδιο που ο κόσμος διαλύεται μόνο για να φτιαχτεί ένας καλύτερος, τους δημιουργεί δυσκολίες ή προβλήματα, δεν είναι ούτε ντροπή, ούτε κακό, ούτε γονική αποτυχία, να τολμήσω να ζητήσω βοήθεια…

Οι μικροί χαμογελαστοί πονοκέφαλοι της σχολικής τάξης-Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητα

Οι μικροί χαμογελαστοί πονοκέφαλοι της σχολικής τάξης
Στεφανία Καρκαμάνη / Ψυχολόγος - Συγγραφέας

Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητα

Μπήκε στην αίθουσα, κάθισε στην καρέκλα με τα ροδάκια και για λίγα δευτερόλεπτα, με επεξεργάστηκε με τα παιδικά του μάτια. Έπειτα, άρχισε να στριφογυρίζει την καρέκλα του γύρω γύρω και να την κάνει βόλτες όσο του επέτρεπε ο χώρος. Μου θύμισε σκηνή από καρτούν, όταν εκείνα τα σκιουράκια από το «Alvin and the chipmunks» δοκίμασαν καφεΐνη κι άρχισαν να χοροπηδούν ολόγυρα σαν μπαλάκια του τένις! Έπειτα με κοίταξε και είπε: «Έχω υπερκινητικότητα!»

Η ΔΕΠ-Υ, είναι μια οργανική διαταραχή, νευρολογικής και ψυχοκοινωνικής φύσης. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ είναι αεικίνητα, νευρικά, τρέχουν εδώ κι εκεί ακόμα και σε χώρους που δεν προσφέρονται, μιλούν πολύ και ακατάπαυστα. Είναι παρορμητικά, δυσκολεύονται να περιμένουν τη σειρά τους, διακόπτουν και ενοχλούν. Αδυνατούν να διατηρήσουν την προσοχή τους για πολύ (όχι πάνω από 7 περίπου λεπτά), να ακολουθήσουν κανόνες και να οργανωθούν. Συχνά φαίνεται να μην ακούν όταν τους απευθύνεται ο λόγος, χάνουν συνεχώς πράγματα και αποσπώνται πολύ εύκολα από εξωτερικά ερεθίσματα. Επίσης, έχουν φτωχό συντονισμό κινήσεων και ο συνδυασμός όλων αυτών των παραγόντων οδηγεί σε χαμηλές επιδόσεις στο σχολείο και πολλούς καβγάδες στο σπίτι, ενώ το 1/3 αυτών, διατηρεί την πλήρη διάγνωση και στην ενήλικη ζωή (τα υπόλοιπα 2/3 βελτιώνουν τα συμπτώματα, δεν απαλάσσονται όμως πλήρως από αυτά).

Πολλά παιδιά με ΔΕΠ-Υ αργούν να διαγνωστούν, γιατί γονείς και δάσκαλοι αποδίδουν την συμπεριφορά τους σε ζωηρότητα και τις χαμηλές τους επιδόσεις σε τεμπελιά. Δεν μπορούν να εξηγήσουν αλλιώς, γιατί ένα έξυπνο παιδί να μην τα πηγαίνει καλά στο σχολείο ή να δυσκολεύεται τόσο πολύ να συγκεντρωθεί στο βιβλίο του, ενώ συγκεντρώνεται μια χαρά στο ηλεκτρονικό του παιχνίδι. Και τα νεύρα των ενηλίκων εξαντλούνται, εξ' αιτίας ενός πρόσθετου παράγοντα: τα παιδιά αυτά είναι αναίσθητα απέναντι στην τιμωρία. Απλώς δεν λειτουργεί πάνω τους. Έχουν μειωμένη ικανότητα να αναστείλουν τις αυθόρμητες αντιδράσεις τους ή να σταματήσουν μια συμπεριφορά που άρχισε να εκδηλώνεται. Όσο για την υπερκινητικότητά τους, δεν μπορούν να τη μειώσουν, γιατί αυτός είναι ο τρόπος του οργανισμού να αντιμετωπίζει την διαταραχή. Η ΔΕΠ-Υ είναι αποτέλεσμα υποδιέγερσης του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος και η συνεχής κίνηση, είναι ένας τρόπος αυτοδιέγερσής του.

Αν λοιπόν υποψιάζεται κάποιος γονιός ότι το παιδί του μπορεί να ταιριάζει σε αυτή την περιγραφή, αυτό που πρέπει να κάνει είναι να επισκεφθεί ένα ΚΕΔΔΥ ή Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο, ώστε να λάβει τη λεπτομερή διάγνωση. Μαζί με τη διάγνωση, θα λάβει και κάποια φυλλάδια με οδηγίες προς το δάσκαλο και τους γονείς. Έπειτα, θα χρειαστεί να επισκεφθεί έναν παιδοψυχολόγο. Ο παιδοψυχολόγος, εφαρμόζει τη συμπεριφορική ψυχοθεραπεία (είδος ψυχοθεραπείας που επικεντρώνεται στην αλλαγή των δυσλειτουργικών συμπεριφορών), για να βελτιώσει τη λειτουργικότητα του παιδιού σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής του. Σε συνεργασία με τους γονείς, δημιουργεί ένα λεπτομερές καθημερινό πρόγραμμα, προσαρμοσμένο στις προσωπικές ανάγκες κάθε παιδιού, γιατί αυτό που χρειάζονται περισσότερο τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ, είναι σαφή όρια και ένα σταθερό, πλήρως οργανωμένο πρόγραμμα.

Το σημαντικότερο κομμάτι αυτού του προγράμματος είναι το point system, ένα σύστημα με μικρές, μεγάλες ή μεσαίες επιβραβεύσεις, που δίνουν κίνητρο στο παιδί για να προχωρήσει. Γιατί, ενώ τα παιδιά αυτά δεν ανταποκρίνονται στην τιμωρία, ανταποκρίνονται πολύ καλά στις αμοιβές! Οι επιθυμητές συμπεριφορές μαζεύουν πόντους, ενώ οι ανεπιθύμητες δεν τιμωρούνται, απλά αφαιρούν πόντους, πράγμα που τους απομακρύνει από την ποθητή αμοιβή. Δεν είναι εύκολο για το γονιό να τηρήσει τις οδηγίες του ψυχολόγου. Τα παιδιά αντιδρούν στην αλλαγή και δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες. Χρειάζεται αποφασιστικότητα, επιμονή και καλή συνεργασία με τον ειδικό. Ενδεικτικά, σας παραθέτω κάποιες συμβουλές αντιμετώπισης της διαταραχής:

1) Ζητήστε από το δάσκαλο να τοποθετήσει το παιδί στο μπροστινό θρανίο και να το κάνει «βοηθό» του στην τάξη. Να μοιράζει φωτοτυπίες ή να μαζεύει τα τετράδια από τα θρανία, για να ικανοποιεί και την ανάγκη του για κίνηση και να νιώθει κομμάτι του σχολείου, ακόμα κι αν η διάσπαση προσοχής και οι χαμηλές επιδόσεις το απομακρύνουν συναισθηματικά από αυτό. Επίσης, θα πρέπει ο δάσκαλος να υιοθετήσει έναν εναλλακτικό τρόπο εξέτασης, μέσω σύντομων ερωτήσεων ή multiple choice και να το εξετάζει στην αρχή της ώρας, που η προσοχή του είναι πιο συγκεντρωμένη.

2) Να αποφεύγει να μελετά μπροστά από παράθυρα ή μπαλκονόπορτες και να δοκιμάσει ποιό από τα δωμάτια του σπιτιού το βοηθάει περισσότερο να συγκεντρωθεί. Να τοποθετεί όλα τα βιβλία, εκτός από αυτό που δουλεύει την προκειμένη στιγμή, μακριά του, ώστε να σηκώνεται και να περπατά λίγο, πριν πιάσει το επόμενο μάθημα.

3) Να φτιάχνει λίστες καθηκόντων πριν ξεκινήσει το καθημερινό διάβασμα και να διαγράφει ένα ένα τα καθήκοντα αυτά, μόλις τα ολοκληρώνει. Να χωρίζει την ύλη του σε μικρά κομματάκια και να χρονομετρά τον εαυτό του, ώστε να αποκτήσει αίσθηση του πόσο χρόνο χρειάζεται για να ολοκληρώσει μια άσκηση.

4) Να στοχεύει να ξεκινάει τη μελέτη του μια συγκεκριμένη ώρα και αν καταφέρνει να το κάνει με διαφορά μικρότερη των πέντε λεπτών από την ώρα που έχετε ορίσει, να δέχεται επιβράβευση.

5) Να χρησιμοποιεί μια ηχητική ειδοποίηση κάθε 5 λεπτά. Μπορεί να βάλει το κινητό του να χτυπάει ή να χρησιμοποιηθεί κάποιο ηχογραφημένο μήνυμα του γονιού. Κάθε φορά που θα ακούει τον ήχο, θα πρέπει να σημειώνει σε ένα τετράδιο, πώς ήταν την προκειμένη στιγμή, για παράδειγμα «πρόσεχα» ή «σκεφτόμουν το ματς της Κυριακής».

6) Προάγετε τις οργανωτικές του δεξιότητες, αναθέτοντας δουλειές του σπιτιού. Πάρτε το μαζί στο super market, κάντε μαζί τη λίστα με τα ψώνια και αναθέστε του να διαγράφει ένα ένα τα αντικείμενα που ρίχνετε στο καλάθι. Τα δωμάτια των παιδιών με ΔΕΠ-Υ, βρίσκονται μονίμως σε μια κατάσταση που προκαλεί καβγάδες στο σπίτι. Φτιάξτε μια λεπτομερή λίστα με το τι πρέπει να κάνει για να συμμαζέψει το δωμάτιο και προτρέψτε το και πάλι, να διαγράφει μία μία τις δουλειές που ολοκληρώνει.

Η ΔΕΠ-Υ ακολουθεί το άτομο σε όλη την ενήλικη ζωή. Όσο πιο γρήγορα μάθει να την ελέγχει και να ζει λειτουργικά, τόσο λιγότερα προβλήματα θα χρειαστεί να αντιμετωπίσει. Τα παιδιά αυτά ζουν συνεχώς σε συνθήκες έντασης, τούς φωνάζουν οι γονείς, τούς φωνάζουν τα μεγαλύτερα αδέρφια, τούς φωνάζουν οι δάσκαλοι. Και να σκεφτείτε ότι, λόγω της διαταραχής, έχουν ιδιαίτερα οξυμένες αισθήσεις. Σε ένα βιωματικό σεμινάριο που παρακολούθησα για την συγκεκριμένη διαταραχή, προσπάθησαν να μας δώσουν να καταλάβουμε πώς αισθάνεται ένα παιδί με ΔΕΠ-Υ, με τον εξής τρόπο: έκατσε κάποιος πάνω σε μια μπάλα γυμναστικής (από τις μεγάλες μπάλες για pilates), έβαλε ακουστικά στα αυτιά του, μέσα από τα οποία άκουγε heavy metal στο τέρμα, είχε πίσω του την εργοθεραπεύτρια να τον κουνάει, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να κάτσει στην μπάλα και μέσα σε όλη αυτή την τρέλα, έπρεπε να διαβάσει δυνατά ένα κείμενο από ένα βιβλίο. Όταν η διαδικασία ολοκληρώθηκε, φυσικά και δεν θυμόταν τίποτα από αυτό που είχε διαβάσει!

Κάπως έτσι, λοιπόν, νιώθουν αυτά τα παιδιά. Οι επιπλέον εντάσεις που δέχονται από το περιβάλλον τους δεν τους βοηθάνε, αντίθετα μειώνουν την αυτοπεποίθησή τους. Για να τους βοηθήσουμε, θα πρέπει να φτιάξουμε γύρω τους ένα ήρεμο, υποστηρικτικό περιβάλλον, παράλληλα, όμως, να είμαστε αυστηροί και συνεπείς όσον αφορά στην τήρηση των οδηγιών του παιδοψυχολόγου. Και να μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για έξυπνα παιδιά, με πολλές ικανότητες και ιδιαίτερη επιχειρηματικότητα! Η ΔΕΠ-Υ δε είναι αναπηρία, ούτε κατωτερότητα! Ας είμαστε ενημερωμένοι, για να μπορούμε να είμαστε ανοιχτόμυαλοι!